तस्करीको ३५ किलो सुन बरामद

सुरेन्द्र सुवेदी

काठमाडौं (नेपालडोर) । चीनको खासाबाट नेपाल ल्याइँदै गरेको ३५ किलो सुन प्रहरीको केन्द्रीय अनुसन्धान ब्युरोले बुधबार बिहान बरामद गरेको छ । खासाबाट बाह्रबीसे हुँदै टाटा कन्टेनर ट्रकमा ल्याइएको सुन कोटेश्वरबाट प्रहरीले नियन्त्रणमा लिएको हो । सुराकीको सूचनाका आधारमा तातोपानी भन्सारदेखि बा३ख २५७० नम्बरको कन्टेनरको पिछा गर्दै आएको प्रहरीले कोटेश्वरबाट उक्त परिमाणको सुन बरामद गरेको हो । सुन ल्याउन संलग्न तीनजनालाई पनि प्रहरीले पक्राउ गरेको छ ।
पक्राउ परेकाहरूमा सिन्धुपाल्चोक तातोपानी–४ का ट्रक चालक निमा छिरिङ तामाङ, काठमाडौं–६, बौद्धका सुनका धनी ग्याम्जो लामा र सुनसरी धरान–२ का मोहनकुमार अग्रवाल छन् । प्रहरीले कन्टेरनका साहु सिन्धुपाल्चोक तातोपानी स्थायी घर भई हाल काठमाडौं बौद्ध बस्ने ओमबहादुर वज्राचार्यलाई पनि पक्राउ गरेको छ ।
कन्टेनरको पछाडि सामान राख्ने स्थानमा फल्स बटन बनाएर एक किलोग्राम दरका ३५ वटा सुनका ‘बिस्कुट’ नेपाल हुँदै भारततर्फ निकासी गर्न ल्याइएको प्रहरीले जनाएको छ । सुन ल्याउने तामाङ, लामा र अग्रवालका साथबाट १६ हजार ७ सय रुपैयाँ पनि बरामद भएको ब्युरोका प्रहरी वरिष्ठ उपरीक्षक उत्तम कार्कीले बताए । बुधबारको मूल्यअनुसार नियन्त्रणमा लिइएको सुन १४ करोड ७९ लाख २७ हजार १ सय १५ रुपैयाँ बराबरको छ । ब्युरोले बरामद गरेको सुन, ट्रक, नगद र पक्राउ परेका चारैजनालाई राजस्व अनुसन्धान विभागमा पठाएको जनाएको छ ।
गत जेठ ६ गते त्रिभुवन विमानस्थलमा ८ किलो ७ सय ४० ग्राम सुनसहित अमेरिकी नागरिक इकवाल हक पक्राउ परेका थिए । यस्तै चीनको खासाबाट ल्याएको १६ किलो सुन गत वैशाख पहिलो साता महानगरीय प्रहरी परिसर हनुमानढोकाले काठमाडौं बौद्धबाट बरामद गरेको थियो ।

यसकारण हुन्छ सुन तस्करी
जानकारहरूका अनुसार नेपाली बजारमा सुन तस्करी मौलाउनुको मुख्य कारण पर्याप्त सुन आपूर्ति नहुनु हो । खुला बजारमा दैनिक ३० किलो सुनको माग रहे पनि नेपाल राष्ट्र बंैकले २० किलोमात्र उपलब्ध गराउँदै आएका कारण सुन तस्करी मौलाइरहेको व्यवसायीहरू बताउँछन् ।
व्यवसायीहरूका अनुसार ‘प्रशोधन’ गरिएको सुन किनबेचमा समस्या छ । उपभोक्ताले व्यापारीलाई सुन बिक्री गर्न सक्दैनन् । उपभोक्ताले ल्याएको सुन चोरिएको भए कारबाहीको भागीदार बन्नुपर्ने कानुनी व्यवस्थाका कारण यसमा समस्या छ । उपभोक्ताले व्यापारीलाई सोझै सुन बिक्री गर्न पाएमा दैनिक रूपमा ५ किलोसम्म सुनको माग पूरा व्यवसायीहरू बताउँछन् ।
सुनचाँदी, रत्न तथा आभूषण महासंघका अध्यक्ष रमेश महर्जनका अनुसार सरकारले सुनचाँदीको कारोबार व्यवस्थित गर्न नसक्दा तस्करी मौलाएको र व्यवसायी, उपभोक्ता तथा सरकार नै समस्यामा परेका छन् । जानकारहरूका अनुसार सरकारले दिने सुनको वितरण पारदर्शी छैन । ‘सुनचाँदी बजार १५–२० जनाको पकडमा रहेको छ । जसका कारण पनि बजारमा सुन अभाव भइरहन्छ ।
भारतमा सुनको नेपालमा भन्दा बढी माग छ । जसकै कारण नेपाली बजारबाट प्रतिदिन १० केजीका दरले भारतीय बजारमा सुन चोरी निकासी भइरहेको स्रोतहरूको दाबी छ । कालो बजारीबाट भारतमा सुन पु¥याउँदा प्रतिकेजी एक लाख ६० हजार रुपैयाँसम्म फाइदा हुन्छ । जसका कारण चीनको खासा हुँदै नेपालमा सुन तस्करी भइरहेको हो । प्रहरीसँग सेटिङ मिलाएर व्यापारीले नै चीनबाट सुन ल्याउने गरिरहेको बुधबार बरामद भएको सुनबाट थप पुष्टि हुन्छ ।
स्रोतका अनुसार तस्करहरूले भारतीय बजारमा सुन प्रतिकेजी करिब ३० लाख भारतीय रुपैयाँमा बेच्छन् । उक्त रकम उनीहरूले भारतमै रहेका नेपाली व्यापारीलाई भारु १ रुपैयाँको नेपाली रुपैयाँ १ रुपैयाँ ६७ पैसाको दरले बेच्छन् । यसो गर्दा ३० लाख भारुको नेपाली ५० लाख १० हजार रुपैयाँ हुन आउँछ । यद्यपि नेपाली बजारमा त्यति नै परिमाणको सुन बिक्री हुँदा ४८ लाख ५० हजार रुपैयाँमात्र प्राप्त हुन्छ । यसरी प्रतिकिलोमा फरक हुने रकम करिब १ लाख ६० हजार तस्करले कमाउँछन् । सोही कारण भारततर्फ सुन तस्करी भइरहेको छ । भारतमा सुन तस्करी गर्दा हुने मुनाफाकै कारण पछिल्लो समय चीनबाट तस्करी बढेको हो ।