नेपालको स्वास्थ्य र नयाँ शिक्षण अस्पताल

डा. मनोर डी.सैयद 

....................................

छिमेकी मुलुक भारतबाट बर्सेनी हजारौं विद्यार्थी चीनलगायतका मुलुकमा एमबीबीएस गर्न जाँदा रहेछन् । त्यो अर्बौंको बजारलाई हामीले नेपालमा तान्न सक्यौं भने आर्थिक रूपमा नयाँ आयाम थप्न सकिन्छ ।

...................................................................

विगत केही समयदेखि नेपालको स्वास्थ्य क्षेत्रमा भएका उतारचढावले विभिन्न अखबारका पानाहरू कोरिएका कुरा त सर्वविदितै छ । मेडिकल क्षेत्रमा भएको राजनीतिक हस्तक्षेप, विभिन्न बहानामा भएको आन्दोलन र पटक–पटक भएको आमरण अनशनसमेतले गर्दा नेपालको स्वास्थ्य क्षेत्र यस वर्ष निकै चर्चाको विषय रहन पुग्यो । गरिबीको रेखामुनि रहेको हाम्रो मुलुकमा हरेक क्षेत्र अस्तव्यस्त रहेको विषम परिस्थितिमा स्वास्थ्य क्षेत्रसमेत केही हदसम्म गञ्जागोल भएको कुरा सत्य हो । यसै सेरोफेरोमा रहेर वर्तमान परिस्थितिलाई केलाउने जमर्काे यहाँ गरिएको छ । 

विश्व स्वास्थ्य संगठन तथा विभिन्न निकायद्वारा प्रस्तुत हुने वार्षिक प्रतिवेदन हेर्ने हो भने नेपालको बालमृत्युदर कहाली लाग्दो नै छ । मातृमृत्युदर त विकसित मुलुकको तुलनामा हाम्रो मुलुकको दर अत्यन्तै दयनीय छ । तथापि पहिले भन्दा धेरै सुधार भएको छ । गरिबीको मार खेपिरहेका सर्वसाधारण नेपालीका लागि राजधानीमै खुलेका निजी संस्थाहरू कल्पनाबाहिरको विषय बनिसकेको छ । किनकि त्यहाँको उपचारमा लाग्ने शुल्क निकै चर्को छ । सरकारी निकायमा बिरामीको अत्याधिक चाप र जनशक्तिको कमी रहेको कुरा अब कुनै नौलो विषय रहने । 

मेरो गृहजिल्ला स्याङ्जाबाट काठमाडौं उपचार गराउन आएका बिरामीको फोन नआएको शायदै कुनै दिन होला र तिनीहरूको एउटै माग हुन्छ, वीर, टिचिङ जस्ता सरकारी र कम शुल्क लाग्ने अस्पतालमा बेड तथा आईसीयूका लागि भनसुन गरिदिनुप¥यो । यो अवस्थाले के इंगित गर्दछ भने अझै पनि सर्वसुलभ तरिकाले उपचार हुने अस्पतालको यो राज्यमा जरुरत छ । 

हाम्रो मुलुकबाट बर्सेनी सयौंको संख्यामा छिमेकी मुलुक तथा अति टाढा मरिसस् र युरोपका कुना काप्चासम्म एमबीबीएस अध्ययन गर्नका लागि विद्यार्थी जान्छन् । यसबाट प्रष्ट हुन्छ कि नेपालबाट अर्बौं रुपैयाँ बर्सेनी विदेशिएको छ जुन कुरा नेपाल जस्तो गरिब मुलुकका लागि अत्यन्तै दुःखदायी कुरा हो । 

विज्ञहरूद्वारा गरिएको अध्ययन मुताविक पनि नेपालमा करिब २६ हजार चिकित्सकको जरुरी छ । चीनका कतिपय मेडिकल कलेजमा त एउटै ब्याजमा ५० जनासम्म नेपाली विद्यार्थी रहेको कुरा हामीले थाहा पाएका छौं । अझै रोचक पक्ष त के छ भने छिमेकी मुलुक भारतबाट बर्सेनी हजारौं विद्यार्थी चीनलगायतका मुलुकमा एमबीबीएस गर्न जाँदा रहेछन् । त्यो अर्बौंको बजारलाई हामीले नेपालमा तान्न सक्यौं भने आर्थिक रूपमा नयाँ आयाम थप्न सकिन्छ । त्रिविबाट सम्बन्धन लिन चाहेका र पूर्णरूपले पूर्वाधार बनाएका मेडिकल कलेजलाई कानुन र मुताविकको अवसर दिनुपर्छ र पैसाको पहँुचलाई मात्र स्रोत बनाउन खोज्ने संस्थालाई त्यही मुताविक कारबाही गर्नु पदर्छ । 

नेपालको वर्तमान अवस्था र दिनानुदिन बढ्दै गएको चिकित्सक पलायनको अवस्था हेर्ने हो भने अझै १५ हजार चिकित्सकको खाँचो देखिन्छ र नयाँ मेडिकल कलेजले एक सय पाँच छात्रवृत्ति सिट दिँदा पनि बर्सेनी केही जेहेन्दार विद्यार्र्थी सित्तैमा नेपालमै एमबीबीएस चिकित्सक उत्पादन हुने अवस्था आउँछ जुन राष्ट्रकै लागि गौरव र खुशीको विषय हो । विगतमा त्रिवि तथा मेडिकल काउन्सिलद्वारा गल्ती भएर पुराना मेडिकल कलेजहरूलाई बढी सिट दिइएको रहेछ भने ती संस्थाको सिट संख्या घटाउने हिम्मत सम्बन्धित निकायले गर्नुपर्दछ र त्यसलाई हामी सबैले स्वागतयोग्य कदम भन्नुपर्दछ । 

अब आउने नयाँ मेडिकल कलेजमा फ्री सिटबाहेकको सिट विदेशबाट विद्यार्थी आएर पढ्न पाउनुपर्ने नीति राज्यले गर्नुपर्दछ । आज नेपालबाट फिलिपिन्स होइन कि फिलिपिन्सबाट नेपाल आएर एमबीबीएस पढ्न सक्ने वातावरण सिर्जना गर्नसक्ने अवस्था ल्याउन सम्बन्धित निकायले पहल गर्नपर्ने हुन्छ । होइन भने विदेशमा गएर जतिजना पनि एमबीबीएस पढ्न पाइन्छ तर नेपालमा थप मान्छेले पढ्न पाइँदैन वा पर्दैन भन्नु भनेको शिक्षा क्षेत्रमा समेत सिन्डिकेट प्रथा लगाउनु जस्तै हो । 

तर, नयाँ शिक्षण संस्थाहरू पनि पैसामुखी नभइकन पूर्णरूपले सेवामुखी हुन नितान्त जरुरी देखिन्छ र ती संस्थाले वीर र टिचिङ अस्पतालकै दरमा आईसीयू तथा अप्रेशन चार्ज लगाएर सेवा दिन सक्छन् भने सर्वसाधारणमा सजिलै स्वास्थ्यको पहँुच पुग्छ र देशको बिग्रेको स्वास्थ्य अवस्थालाई सुधार्न मद्दत पुग्दछ ।  

(लेखक चिकित्सक तथा मेडिकल क्षेत्रका विश्लेषक हुन्)