यही बेला किन बोले पूर्वराजा ?

'गिरिजाबाबुले आस्वासन दिएकै हो 

 -कुमुद लोहनी, गिरिजाप्रसाद कोइराला निकट नेता-

माओवादी आएपछि सम्झौता तोडियो

              ज्ञानेन्द्रका तत्कालीन एडीसी   टीका धमला,

(पूर्वराजाको घोषणाको पूर्णविवरणसहित)

-पर्शुराम काफ्ले-

                                     ...................................

पूर्वराजा ज्ञानेन्द्र शाहले राजनीतिक दलहरु र उनीबीच दोस्रो जनआन्दोलनको समाप्तिअघि समझदारी भएको तर्फ आम नेपालीहरुको ध्यान केन्द्रित गर्दै सम्बन्धित दलहरुलाई कार्यान्वयनको माग गरेका छन् । ६ फागुनमा प्रजातन्त्र दिवसका अबसरमा दिएको सन्देशमा पूर्वराजाले दलहरुसँग भएको सहमति के थियो भन्ने नखुलाई कार्यान्वयनको माग गरेका छन् । संविधान निर्माणमा अबरोध उत्पन्न भइरहेको, एमाओवादीले कांग्रेस र एमाले विस्तृत शान्ति सम्झौताभन्दा पछि फर्किन खोजेको आरोप लगाइरहको र भारतीय जनता पार्टीका बरिष्ठतम नेताहरुले नेपालमा आएर हिन्दु राष्ट्रसहित राजसंस्थाको औचित्यका बारेमा कुरा गरिरहेका बेला पूर्वराजाको भनाई सार्वजनिक हुनुलाई महत्वपूर्ण मानिएको छ ।

कांग्रेस, एमालेसहित तत्कालीन आन्दोलनरत सात दल र पूर्वराजाबीचको समझदारीका आधारमा २०६३ वैशाख ११ गते प्रतिनिधिसभा पुनस्र्थापन भएसँगै दोस्रो जनआन्दोलन अन्त्य भएको थियो । पूर्वराजाले पछिल्लोपटक हरेक राजनीतिक परिवर्तनलाई सहजरुपमा स्वीकार गर्दै गद्दि छाड्नुलाई रहस्यका रुपमा लिइरहेका जमातहरुका लागि उनको पछिल्लो खुलासा थप जिज्ञासा भएको छ ।

‘तत्कालीन राजनीतिक दलहरु र मेरा बीच प्रजातन्त्रको मूल्य र मान्यतामा आधारित जेजति सहमति, समझदारी एवं व्यवस्थापकीय गतिविधि भएका थिए, तिनको स्मरण र अनुसरण गर्दै त्यसलाई सहीरुप्मा मुलुकलाई दिगो शान्ति, स्थायित्व र सम्बृद्धितर्फ अघि बढाउन सकेमा नै आजको पुनित दिवसको सार्थकता रहन्छ’ पूर्वराजाले जारी गरेको सन्देशमा उल्लेख छ । राजाको शाही घोषणाका आधारमा पुनस्र्थापित संसदले त्यतिबेला कांग्रेस सभापति गिरिजाप्रसाद कोइरालालाई प्रधानमन्त्री नियुक्त गरेको थियो । कोइरालाले नारायणहिटी दरवारमा तत्कालीन राजा ज्ञानेन्द्रबाट शपथ लिएका थिए । 
.................................................................................................
दरवारका लागि सहजता

-तत्कालीन सात दलको संविधानसभामा दुईतिहाई मत
-भारतीय जनता पार्टीको सद्भाव
-संविधान निर्माणमा कांग्रेस–एमाले र एमाओवादी मिल्नै नसकने अवस्था
-धर्मनिरपेक्षताविरुद्ध प्रमुख दलमा उत्पन्न धु्रवीकरण

...................................................................................

त्यसपछिका राजनीतिक घटनाक्रममा पूर्वराजाले कहिल्यै पनि सार्वजनिक असन्तुष्टि जनाएर विरोध गरेका छैनन् । उनले २०६५ जेठ १५ गते मुलुकमा संविधानसभाबाट गणतन्त्र घोषणा भएपछि त्यसलाई जनताको निर्णय भन्दै कार्यान्वयन गरेका थिए । उनले सहजरुपमा नारायणहिटी राजदरबार छाडेर नागार्जुनस्थित निजि निवास सरेका थिए भने सञ्चारमाध्यमसँग उनले आफ्नो भूमिका जनताको चाहनामा भर पर्ने बताउँदै आएका छन् । पूर्वराजाले सहमति कार्यान्वयनका लागि तत्कालीन सात दललाई लक्षित गर्दै पहिलोपटक आग्रह गरेका हुन् । वर्तमान संविधानसभामा तत्कालीन सात दलको दुईतिहाई मत छ । योसहित भारतको सकारात्मक  दृष्टिकोण रहेका बेला पूर्वराजाले एउटा राजनीतिक कार्डका रुपमा यो तुरुप प्रयोग गरेको विश्लेषण पनि हुन थालेको छ ।

पूर्वराजाले विगतमा सञ्चारमाध्यमहरुलाई दिएको अन्तर्वार्तामा तत्कालीन सात दल र आफूबीच राजसंस्थाको निरन्तरताका बिषयमा सम्झौता भएको तर एमाओवादी शान्तिपूर्ण राजनीतिमा आएपछि त्यो कार्यान्वयन नभएको उल्लेख गर्दै आएका छन् । तत्कालीन गृहमन्त्री रहेका राप्रपा नेपालका अध्यक्ष कमल थापाले पनि राजसंस्था राख्ने सहमति तत्कालीन सात दलले तोडेको टिप्पणि गर्दै आएका छन् ।

पूर्वराजाले २००७ सालमा प्रजातन्त्रको जग बसाउने कार्यमा पूर्वराजा त्रिभुवन, तत्कालीन शहीदहरु र आफ्नोसमेत भूमिका रहेको विज्ञप्तिमा उल्लेख गरेका छन् । आफूले बाल्यकालमा तयार गराएको प्रजातन्त्रको कार्यविधिले प्रजातन्त्रलाई बलियो बनाएको पनि उनको जिकिर छ ।  ‘६४ बर्षअघि हाम्रा जिज्युबुबाले र ९ बर्षअघिको बर्षारम्भमै म स्वयम्ले गरेगराएको कार्यविधि पनि प्रजातन्त्र र त्यसको आधार राष्ट्रियतालाई बलियो बनाउने कदम थियो भन्ने कुरा म पुन: स्मरण गराउन चाहन्छु’ पूर्वराजाले सन्देशमा भनेका छन् ।

मुलुकको भूबनौट, राष्ट्रिय समाजको स्वरुप, धर्म र परम्पराका आधारमा अघि बढ्नुपर्नेमा जोड दिएका छन् । प्रजातन्त्र दिवसका अबसरमा बुधवार जारी सन्देशमा पूर्वराजाले अन्यौल र कचिंगलमा समय व्यतित नगर्न उनले आग्रह गरेका छन् । तर उनले कुनै दलको नाम लिएका छैनन् ।

‘निषेध, विभेद, अन्यौल अलमल र कचिगंल मै समय विताउनुभन्दा राष्ट्रको भूवनौट, राष्ट्रिय समाजको स्वरुप र राष्ट्रिय धर्म, परम्परा र मर्मलाई स्पर्श गरेर सही दिग्दर्शन गर्नेतर्फ अगाडि बढ्नु नै आजको आवश्यकता हो’ पूर्वराजाको सन्देशमा उल्लेख छ । आफूसँगको समझदारीका आधारमा मुलुकले मूल कानून निर्माण होस् र मुलुकमा स्थिरता होस् भन्नेसमेत उनको कामना छ । ‘नेपालको मूल कानून परिपूर्णरुपमा आवस्, मुलुकको राज्यव्यवस्थाले स्थिरता र गतिशिलता प्राप्त गरोस्, यही मेरो शुभकामना छ’ पूर्वराजाले भनेका छन् । पूर्वराजा र पूर्वप्रधानमन्त्री गिरिजाप्रसाद कोइरालाबीच भएको भनिएको सम्झौताको बिषयमा सम्वद्ध दलका नेताहरु अहिले मौन छन् । कोइरालाको निधन भइसकेको छ भने पूर्वराजाले देखाएको असहज व्यवहारका कारण एमालेका तत्कालीन महासचिव माधवकुमार नेपालले सम्झौता भएको बिषयलाई अस्वीकार गर्दै आएका छन् । तर पूर्वप्रधानसेनापति रुक्मांगद कटवाल, गिरिजाप्रसाद कोइरालाका निकट राजनीतिक कार्यकर्ता कुमुद लोहनी, पूर्वराजाका एडीसी सेनाका तत्कालीन उपरथी टीका धमलाले राजा र सात दलबीच सहमति भएको बताउँदै आएका छन् ।
.......................................................................................................

गिरिजाबाबुले आस्वासन दिएकै हो

                       -कुमुद लोहनी, गिरिजाप्रसाद कोइराला निकट नेता-

राजा ज्ञानेन्द्रले दरबार छाड्नु सवा महिनाअघि भेटेँ । पौने चार घण्टा कुराकानी गरेँ । उहाँलाई पनि घेरेर राखेका रहेछन् । कांग्रेस दुस्मन हो भनेर मिस्गाइड गरेका रहेछन् । म गिरिजाबाबुलाई सोधेर गएको थिएँ । मैले भनेँ, ‘डिप्लोमेसी खेलिबक्स्योस् ।’ राजाले भन्नुभयो, ‘लोहनीजी मैले तपाईँको कुरा बुझैँ । चाबी गिरिजाबाबुको गोजीमा छ । मिलाउनुस् । तपाईँले भनेका सबै कुरा मान्न तयार छु । तपाईँको फोन आयो भने राती १२ बजे पनि उठाउन तयार छु ।’ यहाँभन्दा उहाँले कति भन्ने रु गिरिजाबाबु प्रधानमन्त्री भइसक्नुभएको थियो । मैले गिरिजाबाबुलाई भेटको सबै कुरा सुनाएँ । उहाँले भन्नुभयो, ‘म राजसंस्थालाई पनि एड्जस्ट गर्छु ।’
....................................................................................... 

 माओवादी आएपछि सम्झौता तोडियो

अवकासप्राप्त उपरथी टीका धमला,

 ज्ञानेन्द्रका तत्कालीन एडीसी

राजासँग आन्दोलनरत सात पार्टीको समझदारीका आधारमा त्यतिबेला संसदको पुनस्र्थापना भएको हो । संसद पुनस्र्थापना गर्ने संविधानमा काहिँ ठाउँ नभए पनि राजाबाट त्यो कदम सहमतिका आधरमा लिइएको थियो । २०४७ सालको संविधानअन्तर्गत नै तत्कालीन प्रधानमन्त्री गिरिजाप्रसाद कोइरालाले दरवारमा गएर राजासँग शपथ खानुभएको थियो । त्यतिबेला सात पार्टी र राजाबीच अब कसरी जाने भन्ने कुराको मार्गचित्र बनेको थियो र त्यही विश्वासका आधारमा राजाबाट संसद पुनस्र्थापित भएको थियो । तर जब एमालेको सिटसंख्या सरह माओवादीहरुलाई संसदमा प्रवेश गराइयो र जेठ ११ गते राजाको अधिकार कटौति गर्ने, राष्ट्रिय गान फेर्नेजस्ता काम भए त्यसपछिका घटनाक्रममा पूर्वराजाको संलग्नता छैन । त्यही दिनदेखि पूर्वराजासँगका सबै सम्झौता कार्यान्वयन गर्न दलहरु चुकेका हुन् । अहिले पूर्वराजाबाट त्यही कुरा दोहोर्‍याउन खोजिएको हो । त्योबेला के के सम्झौता भएको हो, सम्झौताकारीहरुले जान्ने र स्मरण गर्ने कुरा हो ।
..................................................................................................................

पुर्व श्री ५ महाराजाधिराज ज्ञानेन्द्र वीर बिक्रम शाहदेवबाट ६५ औं राष्ट्रिय प्रजातन्त्र दिवसका अबसरमा बक्सेको शुभकामना

प्यारा नेपाली दिदीबहिनी तथा दाजुभाइ,

६५औं प्रजातन्त्र दिवसको यस अवसरमा म समस्त नेपालीहरुमा हार्दिक शूभकामना व्यक्त गर्दछु । आज भन्दा ६४ बर्ष अघि प्रजातन्त्र प्रेमी जनता र राजाको समन्वयकारी सत् प्रयासबाट नेपाली जमीन र जनजिवनमा प्रजातन्त्रको विजारोपण भएको हो । प्रजातन्त्रको लागि त्याग र उदारता प्रस्तूत गर्ने हाम्रा जिज्युबूवा राष्ट्र््रपिता स्व.श्री ५त्रिभूवन र वलिदान एवं जीवन उत्सर्ग गर्ने शहिदहरु प्रति म हार्दिक श्रद्धाभाव र श्रद्धाञ्जली प्रकट गर्दछु ।

प्रजातन्त्र राष्ट्रको अलंकार हो र जनता जनार्दनको भाग्य भविष्यको आधार हो । राज्य संचालन र विधि व्यवस्थापनका निम्ति चाहिने मूख्य विषय आपसी सूझबूझ, समझदारी र अनूभवयूक्त प्रयत्न हो । निषेध, विभेद, अन्यौल, अलमल र कचिंगल मै समय विताउनु भन्दा राष्ट्रको भूवनोट, राष्ट्रिय समाजको स्वरुप र राष्ट्रिय धर्म, परम्परा र मर्मलाई स्पर्श गरेर सहि दिग्दर्शन गर्नेतर्फ अगाडि बढ्नु नै आजको आवश्यकता हो । ६४ बर्ष अघि हाम्रा जिज्यू वूवाले र ९ बर्ष अघिको बर्षारम्भमै म स्वयंले गरे गराएको कार्यविधी पनि प्रजातन्त्र र त्यसको आधार राष्ट्रियतालाई बलियो बनाउने कार्य कदम थियो भन्ने कूरा म पूनःस्मरण गराउन चाहन्छु । त्यसैले तत्कालिन राजनीतिक दलहरु र मेरा वीच प्रजातन्त्रको मूल्य र मान्यतामा आधारित जे जती सहमती, समझदारी एवं व्यवस्थापकीय गतिविधी भएका थिए तिनको स्मरण  र अनुसरण गदैें त्यसलाई सही रुपले कार्यान्वयनमा ल्याई मूलूकलाई दिगो शान्ति, स्थायीत्व र समृद्धितर्फ अघि बढाउन सकेमा नै आजको पूनित दिवसकोे सार्थकता रहन्छ ।

नेपालको मूल कानून परिपुर्ण रुपमा आवोस्, मूलूकको राज्य व्यवस्थाले स्थिरता र गतिशिलता प्राप्त गरोस् यही मेरो शूभकामना छ ।

श्री पशूपतिनाथले हामी सबैको कल्याण गरुन् ।

जय नेपाल ।