सुवास घिसिङको नेपाल साइनो

नेपाल र भारतबीच १९५० मा भएको सन्धीका आधारमा दार्जिलिङ नेपालको अधिनस्थ हुने तर्क गर्ने पहिलो व्यक्ति पनि घिसिड नै थिए । त्यसकारण ग्रेटर नेपाल अवधारणाका गुरु नै घिसिङ मानिन्छन् । 

 

-पर्शुराम काफ्ले-

भारतको पश्चिम वंगाल अधिनस्थ दार्जिलिङमा नेपालीभाषीहरुको बेग्लै राज्य गोर्खाल्याण्डका लागि भएको पहिलो हिंसात्मक आन्दोलनका नेता सुवास घिसिङको विहीवार निधन भएको छ । नयाँ दिल्लीको गंगाराम अस्पतालमा पाँचदिन देखि उपचारका क्रममा ७९ बर्षमा उनको निधन भएको हो । सन् ८०को दशकमा उनले गोर्खाल्याण्ड आन्दोलन चर्काए, सन् १९८६ मा वंगाल अधिनस्थ दार्जिलिङ गोर्खा पर्वत्य परिषद्मा सम्झौता गरे । त्यसपछि दुईदशक दार्जिलिङको प्रशासन सम्हालेर सन् २००८ मा उनी बाहिरिए । त्यसपछि राजनीतिकरुपमा निस्कृय रहेका उनी यो संसारबाट अस्ताए ।




GHISING

२२ जुन १९३६ मा दार्जिलिङको मञ्जु चिया वगानमा जन्मेका उनी नै भारतमा नेपालीभाषीहरुको बेग्लै राज्य हुनुपर्ने एजेन्डामा राजनीति थालेका पहिलो राजनेता थिए । पूर्व गोर्खा सैनिक र शिक्षक हुँदै राजनीतिमा हान्निएका घिसिङ्ले ५ अप्रिल १९८०मा गठन गरेको  गोर्खा नेशनल लिवरेसन फ्रन्टले १९८६–८८सम्म गोर्खाल्याण्ड आन्दोलन चर्काउँदा  १२ सय नेपालीभाषीको मृत्यु भएको थियो । आन्दोलनपछि पश्चिम वंगाल सरकारसँग भएको सहमति अनुसार  गोर्खा पर्वत्य पषिद् गठन गरेर घिसिङ्ले दार्जिलिङ्का प्रशासकका रुपमा दुई दशकजति शासन चलाएका थिए । परिषद् राज्यका रुपमा नभए पश्चिम वंगाल अन्तर्गतको एउटा सामान्य प्रशासकीय युनिट मात्र थियो । दुईदशकसम्म प्रशासनको बागडोर सम्हालेपछि दार्जिलिङमा फेरि गोर्खाल्याण्ड राज्य हुनुपर्ने आन्दोलन उठ्यो । पछिल्लो कालखण्डमा उनी भ्रष्टाचारमा तानिएपछि उनकै कार्यकर्ता विमल गुरुङको समूहले २००७ मा गोर्खाल्याण्ड राज्य माग्दै आन्दोलन चर्काएपछि घिसिङ २००८मा दार्जिलिङबाट जबर्जस्ती विस्थापित हुनुपरेको थियो । गुरुङ हाल गोर्खा टेरिटोरियल एड्मिनिस्ट्रेसनका प्रमुख छन् । नेपाली भाषालाई भारतीय संविधानको आठौँ अनुशुचीमा राख्न पनि गोर्खाल्याण्ड आन्दोलनकै देन थियो ।
घिसिङ्ले शुरुमा दार्जिलिङको तीनवटा हैसियतबारे कुरा उठाएको उनीसँग नजिकबाट संगत गरेका ग्रेटर नेपाल नेश्नलिस्ट फ्रन्टका अध्यक्ष फणीन्द्र नेपाल सम्झना गर्छन् । दार्जिलिङलाई भारतको संविधानअन्तर्गत राख्नुपर्ने, सन् १९५० को सन्धीको धारा ८ अनुसार नेपालको अधिनमा राख्नुपर्ने वा उपरोक्त दुवै अवस्था नहुँदा स्वतन्त्र मुलुकको हैसियतमा रहनुपर्ने तीनवटा विकल्पमाथि उनले प्रशस्त तर्क गरेका थिए । पञ्चायतका बेला नेपाल आएका बेला उनले राजा वीरेन्द्रलाई विन्तिपत्र लेखेर त्यहाँका नेपालीलाई आफ्नो रैती ठान्न र दार्जिलिडलाई नेपाल अधिनस्थ राख्न माग गरेका थिए । दरवारले भेट नदिएको र उनलाई अपेक्षित रेसपोन्स नगरेपछि उनले तत्कालीन भारतीय प्रधानमन्त्री पीवी नरसिंह रावलाई पत्र लेखेर भारत अधिनस्थ बनाउन माग गरेका थिए । नेपाल र भारतबीच १९५० मा भएको सन्धीका आधारमा दार्जिलिङ नेपालको अधिनस्थ हुने तर्क गर्ने पहिलो व्यक्ति पनि घिसिड नै थिए । त्यसकारण ग्रेटर नेपाल अवधारणाका गुरु नै घिसिङ मानिन्छन् । ‘पचासको सन्धीको धारा ८ अनुसार सुगौली सन्धी रद्द भयो । ग्रेटर नेपालको कुरा गर्ने उहाँ नै पहिलो व्यक्ति हुनुहुन्थ्यो । मैले उहाँलाई गुरु मानेको छु’ मोर्चा अध्यक्ष नेपालले भने ।
२०५२ सालमा उनी नेपाल आउन खोजेका थिए । तर भारतको दबाबमा नेपाल सरकारले सुरक्षा दिन नस्क्ने भनेपछि उनले भ्रमण रद्द गरे । त्यसपछि उनी कहिल्यै नेपाल आएनन् । दुई दशक प्रशासन हाँकेको दार्जिलिङमा उनी विस्थापित भएको तीनबर्ष पछि सन् २०११ मा फर्केका थिए ।
पछिल्लोपटक राजनीतिमा उनी सक्रिय थिएनन् । सिलिगुडीमा बस्दै आएका उनी नयाँ दिल्लीमा केही समयदेखि उपचाररत थिए । उनी यौनउपन्यास निलो चोलीका लेखक हुन् । उनले सुवासको नामबाट सो उपन्यास लेखेका थिए ।
उनको निधनपछि दार्जिलिङमा शोक छाएको छ । दार्जिलिङका प्रशासक विमल गुरुङले घिसिङको निधनले आफू स्तब्ध भएको भन्दै स्थानीयले उनलाई सधैँ सम्झिरहने बताएका छन् ।